لیموعمانی یکی از انواع لیموترش است که درخت آن از خانواده نارنج میباشد. لیموترش تنها درختی است که تقریباً همیشه میوه، گل و برگ دارد. اواخر پاییز و اوایل زمستان میوهی آن آبدارتر است. لیموعمانی تازه، رنگ خردلی دارد و بسیارترش است، بهطوریکه تازهاش را معمولاً نمیتوان بهتنهایی در غذا مصرف کرد؛ بنابراین آن را در آفتاب خشک میکنند تا داخل آن به رنگ سیاه درآید. رنگ پوستهی خارجی آن از زرد قهوهای تا سیاه بوده و آن را بهصورت چاشنی در غذا مورداستفاده قرار میدهند. لیموعمانی (لیمو امانی) که بهنامهای لیمو سیاه یا لومی عمانی (در زبان بومی مردم عمان) هم شناخته میشود، درواقع نوعی لیموترش خشکشده است که بهعنوان ادویه و چاشنی در آشپزی عمانی، ایرانی و کشورهای خلیجفارس استفاده میشود. در لغتنامهی دهخدا از این محصول بانام لیموعمانی یادشده و آن را “لیمویی ترش که از عمان آرند” معنا کرده، اما شهرت آن احتمالاً بهغلط “عمانی” ذکرشده است، چراکه کشور عمان فاقد مرکبات معروف بوده و احتمالاً نام درست، لیمو “امانی” است، به دلیل اینکه شهر امان پایتخت کشور اردن ازلحاظ محصول لیمو همچون کشورهای لبنان و فلسطین سرشناس است. گیاه لیموامانی بومی آسیای جنوبی بوده و در آمریکا و آمریکای لاتین نیز کشت میشود. این گیاه در مناطق مختلف جنوب و جنوب شرقی ایران نظیر بندرعباس، میناب، جهرم، جیرفت، کهنوج و شیراز، بهطور فراوان کاشته میشود.
کاربردهای لیموعمانی
طبع لیموترش سرد و خشک بوده و در پخت بسیاری از غذاهای ایرانی، فرنگی، دمنوشهای گیاهی و حتی بهعنوان ادویه استفاده میشود. طعم ترش لیمو به دلیل وجود اسیدسیتریک داخل پالپ آن میباشد. این میوه هضم غذا را آسان نموده و اشتهاآور است. طبخ گوشت با لیموی خشک بسیار توصیه میشود، زیرا باعث سهولت در هضم آن میگردد. مزه لیموترش و استنشاق اسانس آن برای بدن، ذهن و روح مفید است. بیشترین میزان کاربرد لیموعمانی، بهعنوان چاشنی و ادویه در بخش مصارف آشپزی است. لیموعمانی در انواع سوپ و آش، انواع خوراک و خورشها، انواع کباب و گوشتهای سرخشده و حتی در فست فود و غذاهای مدرن هم استفاده میشود. لیموعمانی یکی از طعمدهندههای همیشگی اکثر خورشهای ایرانی به شمار میرود که برای ترش کردن طعم خورش مورداستفاده قرار میگیرد. استفاده از لیموعمانی در سایر نقاط خاورمیانه نیز مانند ایران معمول و پرکاربرد است. رنگ پوستهی لیموعمانی ممکن است از زرد خردلی تا سیاه متمایز باشد. بهطور سنتی از لیموهای روشنتر برای درست کردن غذاهایی بارنگ روشن مانند سوپ و قیمه و از لیموهای تیرهتر برای استفاده در خوراکهای تیرهتر مانند قورمهسبزی استفاده میشود.
در طب سنتی و گیاهی از لیموعمانی برای خواص دارویی، درمانی و طعم دادن به دمنوشها و جوشاندهها استفاده میشود. لیموعمانی سرشار از ریبوفلاوین، فولیک اسید، ویتامین C، ویتامین D، کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر و پتاسیم است. ازنظر طب سنتی خنککننده بوده و میتواند گرمی و التهاب غذاهای تند و پر ادویه را خنثی کند، همچنین اشتهاآور، ضدعفونیکننده، مقوی معده، ضد نفخ، مؤثر برای رفع عوارض کمبود ویتامین C، مسکن سردرد، التیام دهندهی سرفه و سرماخوردگی است. دمکرده لیموعمانی همراه چای و گلگاوزبان در کاهش فشار، چربی و کلسترول خون مؤثر است و میتواند از تصلب شرایین جلوگیری کرده و گرفتگی عروق را بهبود بخشد. امروزه در صنایع غذایی از لیموعمانی برای طعم دادن به انواع غذاهای کنسروی، نوشیدنیها و سسها استفاده میشود. «لیمو خشک تیتان» از باکیفیتترین و تازهترین مواد اولیه تهیه شده است که در بسته بندی مناسب، عرضه میشود.
توصیههای مصرف لیمو خشک:
- لیموعمانی هنگام خشک شدن به دلیل عمل تخمیر، کمی تلخ شده که این تلخی در مزهی آن نیز احساس میشود. بنابراین بهتر است بهجای سوراخ کردن پوست لیمو با چنگال، لیمو را با چاقو از وسط ببرید و هستههای آن را خارج کنید و به همین صورت داخل خورش استفاده کنید تا بهجای طعم پوست لیمو، از طعم و عطر خود لیمو بهرهمند شوید.
- بر اساس نظر متخصصان تغذیه، مصرف لیموعمانی پخته در غذاها به دلیل جذب مقدار زیادی از چربی و ادویه موجود در غذا، برای افراد مبتلا به چربی و فشارخون بالا مضر است و برای سایر افراد نیز میتواند باعث چاقی و اضافهوزن شود.
- لیموعمانی به دلیل دارا بودن مواد فراری که عامل ایجاد عطر و بوی آن است، حتماً باید در محل خشک، خنک و در ظروف سربسته و بهدوراز نور نگهداری شود.
- بهتر است هنگام تهیهی انواع خورشها و خوراکها به مقدار لازم از لیموعمانی استفاده کنید تا استفاده از نمک در غذا به حداقل برسد.